Artikel door: Renée van Os, Citisens
De gemeente Arnhem vroeg onderzoeksbureau Citisens een Koerswijzer te ontwikkelen: een online instrument met slimme routing dat direct na het invullen van 18 stellingen terugkoppeling geeft aan de invuller over welk toekomstbeeld voor Arnhem 2040 het beste past bij zijn of haar mening. Een soort 'kieswijzer' dus, met scenario's in plaats van politieke partijen. Via een knop op de eindpagina konden invullers de uitslag direct delen met familie en vrienden via Twitter of Facebook. Ruim 3.500 Arnhemmers dachten op deze manier mee over de toekomst van hun stad.
In dit artikel geven we graag een inkijkje in de (unieke) opzet van deze online Koerswijzer. Ook laten we zien welke inzichten de Koerswijzer concreet heeft opgeleverd voor de Omgevingsvisie 2040 voor Arnhem. Want naast de inwoner op een prettige manier te betrekken bij de keuzes die er op tafel liggen, was het doel van de Koerswijzer ook om informatie op te halen voor de gemeente Arnhem.
Omgevingsvisie 2040
De Gemeente Arnhem werkt aan de Omgevingsvisie 2040. Om deze visie te kunnen opstellen, zijn de kansen en ambities voor belangrijke thema’s in kaart gebracht. Dit heeft geleid tot een Toekomstbeeld voor Arnhem in 2040. Op basis van dit toekomstbeeld zijn drie scenario’s (stedenbouwkundige concepten) uitgewerkt: Arnhem Netwerkstad, Compacte stad, Stad van Boulevards.
De online Koerswijzer
Het gesprek met de stad over deze scenario’s heeft in de zomer van 2020 plaatsgevonden via een 'kieswijzer' met stellingen die online te raadplegen was. Deze online Koerswijzer bestond in totaal uit 18 stellingen, verdeeld over zes thema's:
- voorzieningen
- woningbouw
- werkgelegenheid
- mobiliteit en verkeer
- natuur, groen en recreatie
- klimaat en energie
Per thema werden verschillende stellingen voorgelegd. Kijk je naar Arnhem als grote stad of als gezellige huiskamer? En behouden we de natuur aan de rand van de stad zoals deze nu is, of mogen we deze ook recreatief gebruiken in de toekomst? Bij iedere stelling stond één scenario uiterst links, één scenario uiterst rechts en één scenario in het midden. Invullers konden hun mening geven op een 7-puntsschaal (waarbij op de uitersten van deze schaal de antwoordopties zichtbaar waren).
Bijvoorbeeld over winkelcentra in de gemeente.
In dit voorbeeld hoorde “enkele grote winkelcentra met breed aanbod op centrale plekken in de stad” bij het scenario Compacte Stad, en “meerdere kleine winkelcentra met beperkt aanbod in de wijk” bij het scenario Stad van Boulevards. Het scenario Arnhem Netwerkstad was gepositioneerd op het midden van de schaal, bij “neutraal”.
Gepersonaliseerde eindpagina
Op de eindpagina van het onderzoek kregen invullers direct te zien met welke van de drie scenario’s het meest overeen kwam met hun mening. Als een echte 'kieswijzer' dus! Om de overeenkomst met de scenario’s te berekenen zijn de antwoorden van de invullers op iedere stelling vergeleken met de score die in de ontwikkeling van de online Koerswijzer aan de scenario’s zijn toegekend.
Relevante inzichten
In de analysefase is in kaart gebracht welke van de drie scenario's het vaakst terugkwam op de eindpagina van alle 3.578 invullers. Dit bleek het scenario Compacte Stad te zijn, met 55%. Hiermee heeft de gemeente Arnhem meteen het eerste belangrijke inzicht binnen om richting te geven aan de Omgevingsvisie. Al zit de wereld daarachter een stuk gecompliceerder in elkaar. Zeker als je kijkt naar de verschillen die er tussen inwoners zijn, bijvoorbeeld door invullers uit bepaalde wijken met elkaar te vergelijken. Zo vertelt Deirdre van Asch, senior communicatieadviseur bij de gemeente Arnhem:
Voor ons zit de informatiewaarde vooral in de details. Bijvoorbeeld als we kijken naar voorkeuren van inwoners waar voorzieningen zoals de nieuwe bioscoop of winkelcentra ontwikkeld zouden moeten worden: mensen die in het Spijkerkwartier of het Centrum wonen maken echt andere keuzes dan mensen uit De Laar en Rijkerswoerd.
Een tweede belangrijke inzicht kwam uit het laatste deel van de online Koerswijzer. Naast dat inwoners gevraagd is hun mening te geven op 18 afzonderlijke stellingen, is hen namelijk ook gevraagd de drie scenario's als 'totaalbeeld' te beoordelen. Dat kon met een cijfer van 1 tot 10. Wat bleek? Hier kwam het scenario Arnhem Netwerkstad als favoriet naar voren, met gemiddeld een 7,3. Compacte Stad volgde met een 6,6.
Het inzicht dat de gemeente Arnhem hieruit meeneemt - en met haar hopelijk ook andere gemeenten in Nederland die dit artikel lezen - is dat het niveau waarop je met inwoners praat over de Omgevingsvisie medebepalend is voor de mening en voorkeuren die zij uiten.
Het advies dat hieruit voortvloeit is dan ook: werk met een mix van abstracte beelden en concrete stellingen waaruit - op verschillende niveaus - helder wordt voor welke keuzes de gemeente staat.
Vervolgstappen
Het oorspronkelijke idee van de gemeente Arnhem was om het gesprek met de stad over de Omgevingsvisie 2040 te vervolgen in de “Week van de Stad”. Tijdens dit evenement zouden inwoners en gemeente samen (onder andere) de resultaten van de online Koerswijzer verder uitdiepen, in de vorm van thematische workshops, ‘fysiek’ op locatie. Dit kon helaas niet doorgaan vanwege de aangescherpte coronamaatregelen.
Het gesprek vindt nu uitsluitend online plaats, op meedenken.arnhem.nl. Op dit participatieplatform kunnen inwoners de komende maanden hun ideeën en mening kwijt, bijvoorbeeld over de drie scenario’s. Met als resultaat een (nog) specifieker beeld over welke functies (wonen, werken en vrije tijd) inwoners op welke plek in de stad belangrijk vinden.
Over het onderzoek
De online Koerswijzer was gedurende 3 weken in september / oktober 2020 in te vullen via www.koerswijzerarnhem.nl. Deze link is op verschillende manieren onder de aandacht gebracht van inwoners van Arnhem, via zowel offline als online kanalen (incl. sociale media). Na een controle op dubbele invullers, kwamen we uit op een netto respons van 3.578 invullers. Op deze netto respons is weging toegepast, zodat de resultaten representatief zijn voor alle Arnhemmers. In de weging is gebruik gemaakt van het Citisensmodel met 8 betrokkenheidsprofielen.